ایین میترائیسم قوم لک -چله شب یلدا

میترائیسم حلقه‌ی اتصال بابانوئل مسیحیت و خێربراکڕ لکی

به‌مناسبت شب آغاز چله و شروع سال نو میترائی و نوروز لکی:

میترائیسم یکی از آیین‌های ایرانی پیش از ظهور زرتشت است. میترا یا مهر، ایزد پیمان و سرسپردگی‌ست. یک لوح به خط میخی متعلق به پانزده قرن پیش از میلاد شامل پیمان‌نامه‌ای بین هیتی‌ها و میتانی‌هاست که در آن به میترا سوگند یاد شده‌است. در اوستا سرودی به‌نام مهریشت به میترا اختصاص داده شده‌است. در کتیبه‌های اردشیر دوم و سوم از ایزد میترا یاد شده‌است.
دریانوردان کلیکیه که متحد میتراداد شاه مهرپرست پنتوس بودند ۶۷ سال پیش از میلاد اروپا را با میترائیسم آشنا کرده بودند.
تا پیش از ظهور مسیحیت، میترائیسم به طور نسبی در اروپا یک آیین شناخته شده و مورد پذیرش بود.
در سال ۵۷ میلادی هم زمانی که تیرداد اول شاه ارمنستان به روم رفت تا تاج پادشاهی را از نرون امپراتور روم  بگیرد به او گفت: من فرمانروا هستم، از تخمه‌ی ارشک…، اما برده تو هستم، نزد تو آمده‌ام تا میترا را در لباس تو نیایش کنم.
آیین‌های میترائیسم و مسیحیت در روم  همانندی‌های بسیاری داشته‌اند و عقیده‌ی غالب بر این است که مسیحیت چهارچوب اصلی خود را از میترائیسم گرفته‌است. از آنجایی که در زمان دقیق تولد عیسی مسیح اختلافاتی وجود داشت، زمان زایش میترا، مهر یا خورشید به عنوان حدود زمانی تولد او در نظر گرفته شده‌است.
شخصیتی به‌نام بابانوئل یا پاپانوئل در باور مسیحیت شخصیتی تاریخی با نام سن نیکولاس است که یکی از کشیشان مسیحی قرن چهارم میلادی بوده‌است. اما به‌نظر می‌رسد مسیحیت در این خصوص هم متأثر از میترائیسم بوده‌است. چراکه در نواحی خاستگاه میترائیسم به ویژه لکستان در غرب ایران نیز شخصیت افسانه‌ای مهربان و بخشنده‌ای به‌نام خێربراکڕ وجود دارد که در شب آغازین چله‌ی بزرگ و زمانی که مردم به خواب می‌روند به عنوان فرستاده‌ای از جانب میترای تازه متولد شده به منازل سرکشی کرده و خیر را در میان آن‌ها تقسیم می‌کند. زایش میترا در گاهشماری لکی مبدأ سال جدید است، بنابراین اولین ماه تقویم لکی نۊڕوژ نام دارد که منطبق بر گاهشماری میترائیسم است. در گذشته زایش میترا در شب آغاز چله در لکستان با مراسمات مفصلی چون برپایی آتشی معروف به آگر نوروژی، بزم، موسیقی، تنقلات و خوراکی و شال‌اندازی یا شال‌دورکی همراه بوده‌است که هر کدام فلسفه‌ی خود را داشته، اما هم‌پوشانی نقش و کارکرد دو شخصیت خێربراکڕ لکی و بابانوئل مسیحیت در نوع خود جالب توجه و بیانگر پیوستگی فرهنگ‌های کهن بشری در حوزه‌ی نفوذ میترائیسم است.

‌⁩نویسنده: داوود داوودی

ایین های باستان، قوم لک،فرهنگی اجتمایی،میترائیسم،رسم ورسوم لکها،عیدباستانی،هنارس لک،فرهنگ لکی،وبسایت لکی،اقوام کهن،اقوام ایرانی،لک لکستان