در زبان لكي حيوانات علاوه بر اسم عام كه ممكن است با زبان فارسي يكي باشد وفقط از لحاظ تلفظ با هم تفاوت داشته باشند،هر حيوان با توجه به شكل وخصوصيات ظاهري كه متفاوت با هم نوعان ديگر است،داراي اسمي خاص مي باشد..اين اسامي برخاسته از خصوصيات فردي هر كدام از انواع مختلف است.به عنوان مثال در ميان يك گله ي چند صد راسي گوسفند هر كدام علاوه بر گوسفند بودن اسم مخصوص به خوددارند. جالب اين است كه صاحب گله وچوپان همه را با اسم مي شناسد.همچنين در زبان لكي براي هر سن از حيوانات برخلاف زبان فارسي اسمي وجود دارد.اين مقوله نشانه ي گستردگي، فرا گيري و پر باري زبان لكي است.بعضي از اين اسامي دايمي وبعضي موسمي وزود گذر است. مثلا اسم چپر(chapar) فقط براي چند ماه بر روي بزها گذاشته مي شود.همچنين ناون( nâwoen) به گوسفنداني اطلاق مي شودكه بچه ي خود را قبول نمي كنند وآنها را از خود مي رانند.اين اسامي تا بزرگ شدن بره يا بزغاله ها واز شير گيري آنها ادامه دارد وبعد از آن اسامي يادشده از روي حيوان بر داشته مي شود.
مكتوب كردن اين اسامي كه جزئي از فرهنگ لكي است نكته اي قابل اهميت وضروري مي باشد،تا اين قسمت از فرهنگ به بوته ي فراموشي سپرده نشود.
در اين وجيزه سعي شده است در حد توان به اين نكته توجه شود .براي اين كار ابتدا اسامي عام حيوانات واسامي مربوط به سن ونر وماده وسپس اسامي خاص با توجه به رعايت ترتيب الفباي فارسي آورده مي شود.
1.اسب:طبق آنچه در كتب آمده است،زماني كه الشتر نيسان ناميده مي شد،اسبش معروف بوده است .خانواده ي اسب شامل اسامی مختلفی است.
1.مويين(ماديان)2..يابو. 3.حولي(كره اسب). 4.منك. 5.نوزين.
همچنين در ميان اين اسامي هر كسي براي اسبهايش اسامي خاصي مانند ژير زيني،تلميتي و…را در نظر مي گيرد.واما از نظر خصوصيات ظاهري اسامي اسبها به شرح زير است:
الف.دوپا باز .ب.رش.ج.سوز.د.كاله.ح.كاو.ز.كميت.ز.كهر.ه.لكر.
2..بز:به طور كلي در زبان لكي به بز سياونه مي گويند.اين نامگذاري به خاطر اين است كه رنگ اكثر آنها سياه است. براي اين حيوان در سنين مختلف ونر يا ماده بودن اسامي مختلفي وجود دارد كه به آنها اشاره مي شود.
بززا(ماده)پازن،تويشك،توشتير، ساورين،ساويلك(ساوه) وكيه رِ .
1.بز زا:بز ماده را بز زا مي نامند. 2.پازن: هر چند كه پازن همان ساورين است اما همه ساورينها نمي توانند پازن باشند.: پازن ها كه با زنگهاي بزرگي در گردن از ديگر بزهاي نر متمايز مي شوند در زمان حركت گله وظيفه ي خود را به طور عادت مي دانند ودر راس گله قرار مي گيرند.عموما پازنهاي انتخابي چوپانان عشاير سفيد رنگ(لكر) هستند. براي جلو داري گله ساوريني ارجحيت دارد كه از قيافه اي زيبا وهيكلي تنومند وبا وقار بر خوردار باشد.
3.تويشك: بزهاي شش ماهه تا يك سال ونيم را تويشك مي نامندكه ممكن است نر يا ماده باشند. 4.توشتير: نوعي از بزاست كه تقريبا به سن دو سالگي رسيده باشدواولين وضع حمل خود را انجام داده باشد.
5.ساورين:بز هاي نر دو سال به بالا را كه داراي جثه اي بزرگ وتنومند هستند ساورين مي گويند. 6.ساويلك:بچه ي تازه متولد شده ي بز را كه هنوز نمي تواند به چرا برودساوه يا ساويلك مي نامند.ساويلكها در جايي درست شده از چوب بادام كوهي بنام تجير نگهداري مي شوند.بچه ي بز را تا شش ماهگي كيه رِ مي گويند. محل نگهداري كيه رِ ها همانند بره ها كُلِ است . 7.کیه رِ:(kyare)به معنای چپش است.
اسامی خاص:
بل،بله خوت،بله کرگ،تل،رش،گیگ،شاله گوش،کرگ،کلول،
4.سگ:
1.گمال:سگ نر وپشمالوودارای سن را می گویند.برای سگ نر اگر زیاد پشم داشته باشد صفت شپورین(shapôren)و گله ای (galeai)را به کار می برند. 2.دَل:به سگ ماذه گفته می شود.برای سگ ماده اغلب صفت ضاوط(ضابط)را به کار می برندوآن زمانی است که تازه توله ها را به دنیا آورده است وبه هر کسی حمله می کند.مجموعهی ماده سگ وتوله ها را دَل ودَلوَچ(dal o dalvach) می گویند. 3.تویتک:توله ها به این نام خوانده می شوند. 4.خوچو:اسمی است عام برای همه ی سگها.
اسامی خاص:بازه،بوره،شالو،کمری،گِلُ.
5.گاو:
1.منگا (mengâ)ماده گاو
2.گا جفت:gâ jeft))جفت به معنای یوغ است وگاوی نری که با آن زمین را شخم می زنند،چون یوغ در گردنش می اندازند به گاو جفت معروف است.
3.ورزا:varzâ))گاو نر سه ساله را که خیلی زورمند است،ورزا می گویند.
4 .نونگن: ( (nongenماده گاو سه ساله را که برای اولین بار وضع حمل کند ،نونگن نام دارد. 5.کله گا:(kela gâ)گاو نر سه ساله که به سن شخم زنی رسیده است.
6.گور (goar) به معنای گوساله است.
اسامی خاص:باز،پیسه،رش،کلول،میرو،هویل.
6.گوسفند:گوسفند شامل بز ومیش می شود.در اینجا به اسامی میشها می پردازیم.
1.میِ:(me)گوسفنده ماده است.
2.ورن (veran) گوسفند نر چندین ساله است.
.3.ساویلک(sâwoilek) نوزاد گوسفند تازه به دنیا آمده تا دو ماهگی را ساویلک می گویند.
