🔲 “دلفان در گذر تاریخ” از مطالعه اسناد تاریخی چنین به نظر می آید که دلفان گهواره نخستین تمدنهای بشری می باشد که بر دوش اولین مهاجران دنیای باستان (کاسیتها) از قفقاز به سمت جنوب سرازیر شده است. دلفان که گاهی به نام دشت خاوه (واقع در شرق دلفان) از آن یاد می شود، محل سکونت کاسیتهای دامدار و جنگجو بوده که گاه توانسته بودند برای مقابله با سپاه شوش و بابل تا 13 هزار کماندار در اختیار عیلامیها بگذارند. دیاکنوف بر اساس مدارک تاریخی اقوام ساکن لرستان را به احتمال قوی جزء کاسیتها میداند.
از دیگر موقعیتهای تاریخی منطقه، واقع شدن جنگ داریوش اول با بردیای دروغین “گئومات”است که در کتیبه بیستون “دژی سیک ی ووتیش” در آن ذکر شده که بسیاری عقیده دارند این نام همان دژ سیکوند در دلفان لكستان است.
دلفان سرزمین غارهای باستانی است که از سکونت چندین هزار ساله بشر در این دیار خبر میدهد. از جمله این غارها، غار پیردوستی یا غار اسب میباشد که متعلق به دوره پیش از تاریخ است.
پروفسور “گدار” فرانسوی با اشاره به ترکیب مفرغهای یافت شده در ناحیه ای که امروزه دلفان نامیده می شود معتقد است که همین منطقه حد شمالی سرزمین کاسیان قبل از تصرف بابل بوده است. کاسیتها اغلب فصول را در دشتهای مرتفع خاوه و الشتر به دامداری و پرورش اسب میگذراندند.
بگفته “راولینسون” اراضی مرغوب و چمنزارهای دشت خاوه همان منطقه “نیسین یا نیسان” که اسکندر مقدونی هنگام مسافرت از شوش به همدان از آنجا دیدن کرد.
کاوشهای باستان شناس انگلیسی خانم “کلر گاف مید” در سال 1349 ش در منطقه “باباجان” دلفان قدمت تاریخ تمدن مردمان این ناحیه را به سده های 8 و 9 ق ممیرساند. بر این اساس این منطقه که شامل یک تپه مرکزی و چندین تپه در شرق و غرب آنست چهار دوره تاریخی را تجربه کرده است: دوره پیش از تاریخ، دوره ماد، قرن هفتم و هشتم پیش از میلاد و هزاره سوم قبل از میلاد.
راه باستانی تنگ گاو شمار، به طول600 متر و عرض 7-4 متر که با سنگهای پاکتراش خاکستری تیره مفروش شده، قسمتی از راه باستانی شاهی محسوب می شود که در گذشته ارتباط همدان و شوش، دو پایتخت تابستان و زمستانی هخامنشیان را میسر میکرده است.
در تقسیمات پیش از اسلام دلفان جزو منطقه “پهله” و در دوره اسلامی نیز قسمتی از ایالت جبال و جزو ماه (قمر) کوفه بوده است .در قرن یازدهم این منطقه بنام خاوه (خاور زمین) مشهور بوده است. در سال 1312 ش محل کنونی شهر توسط شخص سرحددار نماینده حکومت وقت به عنوان مرکز بخش دلفان انتخاب گردید و این مساله در راستای تخت قاپو کردن عشایر توسط حکومت پهلوی بوده است.
🔲نوشته :علی معظمی گودرزی 1384 ✅خبرگزاری صدا و سیما _دلفان
