زبان و ادبیات لکی: بازمانده زبان پهلوی میانه واوستا
زبان لکیزبان وادبیات لکی یکی از کهن‌ترین زبانهای ایرانی است که ریشه در زبانهای پهلوی باستان و اوستا دارد. این زبان که جزیی از خانواده زبانهای ایرانی است، نه‌تنها به عنوان وسیله‌ای برای برقراری ارتباط میان مردم لکستان، بلکه به عنوان گنجینه‌ای از فرهنگ و تاریخ غنی این منطقه شناخته می‌شود.
پیشینه تاریخی زبان لکی
زبان لکی به عنوان یکی از زبانهای محلی ایران، تاریخچه‌ای دیرینه دارد که به دوران باستان بازمی‌گردد. در واقع، بسیاری از محققان بر این باورند که زبان لکی از زبانهای باستانی ایرانی همانند پهلوی و اوستا منشأ گرفته و از لحاظ دستور زبان و واژگان، ویژگی‌های خاص خود را دارد. این زبان با توجه به موقعیت جغرافیایی و فرهنگی منطقه لکستان، تأثیرپذیری‌های خود را نیز از زبانهای دیگر مانند کردی و فارسی داشته است.
مترجم کتیبه بیستون، پس از رمزگشایی این کتیبه، به اهمیت نقش مردم بومی منطقه در این فرآیند تأکید کرد. او گفت: “من کتیبه را رمزگشایی کردم، ولی به کمک مردمان بومی منطقه، یعنی لک زبانان، که توانستم به درک بهتر و عمیق‌تری از این اثر تاریخی دست یابم.” این جمله بیانگر اینه زبان لکی واژه های زیادی از زبان های پهلویی به همان شکل وریخت حفظ کرده و لکی نزدیکترین زبان به زبانهای باستان شناخته شده که فرهنگ وزبان وایین وسنتهای کهن را از همان دوران نسل به نسل وسینه به سینه حفظ کردن و انتقال داده شده
زبان لکی به عنوان یک زبان محلی با ساختاری خاص و غنی شناخته می‌شود. واژگان و عبارات این زبان به دلیل تأثیرات مختلف فرهنگی و تاریخی، تنوع زیادی دارد. از طرفی، گویش‌های مختلفی در میان لک‌زبانان وجود دارد که به غنای این زبان می‌افزاید. که می توان از گویش نهوندی کنگاوری بیرانوند وحسنوند گویش کلهر وگویش هرسینی کوهدشتی وغیره یاد کرد گویشوران زبان لکی بر عکس دیگران زبانهای کردی و ترکی به طور صددرصد همدیگه را می فهمن ونیازی به زبان واسطه نیست گرچه هرکدام از گویش های زبان لکی جذابیت وشیرینی خاصی دارد از شنیدنش به عمق زبان های باستان پی می بری که روزگاری شاهان ماد وهخامنش وحتی قبل از ان بومیان منطقه یعنی کاسی ها ساکنین اصلی این سرزمین که نیاکان قوم لک بودن این واژه ها و اوا ها بر زبان شان جاری میشده
دستور زبان لکی نیز به عنوان یک ویژگی مهم، شامل قواعد و ساختارهای خاص خود است. این دستور زبان به ما این امکان را می‌دهد که با بررسی آن، به درک بهتری از تأثیرات تاریخی و فرهنگی این زبان بپردازیم. به عنوان مثال، تعدادی از افعال و ساختارهای جملات در زبان لکی به وضوح با افعال و ساختارهای مشابه در زبانهای پهلوی و اوستا قابل مقایسه هستند.
ادبیات لکی: بازتابی از فرهنگ و اندیشه
ادبیات لکی نیز نمایانگر فرهنگ و آداب و رسوم مردم لکستان است. این ادبیات شامل شعر، داستان‌ها و ضرب‌المثل‌ها چیستان ها وشاهنامه است که از دیرباز در میان این مردم سینه به سینه نقل شده است. شاعران و نویسندگان لک‌زبان با بهره‌گیری از زبان و گویش خود، آثار ماندگاری را خلق کرده‌اند که نمایانگر احساسات، تجربیات و اندیشه‌های جمعی مردم این منطقه است.
از جمله ویژگی‌های بارز ادبیات لکی، حضور غزل‌ها و اشعار عاشقانه است که به شکل خاصی به بیان احساسات و عواطف انسان‌ها می‌پردازد. که می توان به دوبیتی های عاشقانه بابا طاهر که خود لک زبان بود واشعار زیادی به لکی سروده اشاره کرد همچنین داستان‌های محلی و فولکلور نیز بخش مهمی از ادبیات لکی را تشکیل می‌دهند که در بخشی از آنها به مسائل اجتماعی، تاریخی و فرهنگی وسنت مردم لکستان پرداخته شده است.
زبان و ادبیات لکی در دنیای مدرن
با پیشرفت فناوری و جهانی شدن فرهنگ‌ها، زبان و ادبیات لکی نیز با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی مواجه است. امروزه آموزش زبان لکی به عنوان یک زبان محلی، نقش مهمی در حفظ و نگهداری هویت فرهنگی جامعه لک زبان ایفا می‌کند. در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای گنجاندن زبان لکی در سیستم آموزشی و ایجاد منابع آموزشی شده که متاسفانه به نتیجه ای نرسیده هرچند بنا بر اصل 15 قانون اساسی کشور درکنارزبان ملی فارسی زبانهای بومی هم باید اموزش داده شود ولی هنوز طرح وبرنامه برای اجرای این اصل و یادگیری واموزش این زبان ودیگرزبانهای بومی محلی کشور انجام نشده. ولی با پیگیری فعالین فرهنگی لکستان و با پشتوانه ادبیات غنی لکی و ثبت بیش از 30 هزارواژه لکی در تاریخ 10 مرداد سال 1396 زبان لکی درفهرست میراث ناملموس کشور قرار گرفت از سوی دیگه معرفی و، بکارگیری زبان لکی در رسانه‌ها و فضای مجازی نیز به ترویج و گسترش این زبان کمک کرده است. به عنوان مثال، شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌هاو وبلاگ ها محلی برای به اشتراک‌گذاری آثار ادبی و هنری نقش به سزایی در معرفی زبان لکی داشته اند که این امر به زنده نگه‌داشتن فرهنگ و هویت لکی کمک می‌کند
زبان و ادبیات لکی نه‌تنها بخشی از تاریخ و فرهنگ غنی ایران را تشکیل می‌دهند، بلکه وسیله‌ای برای حفظ هویت فرهنگی و اجتماعی مردم لکستان هستند. این زبان با ریشه‌های عمیق خود در تاریخ، هنوز هم در زندگی روزمره مردم لک زبان زنده و پویا است. با توجه به تلاش‌های جاری در جهت حفظ و ترویج زبان لکی، می‌توان امیدوار بود که این گنجینه فرهنگی برای نسل‌های آینده حفظ شود و به درک بهتری از تاریخ و فرهنگ ایران کمک کند.
لذا، شناخت هرچه بیشتر زبان و ادبیات لکی به ما این امکان را می‌دهد که به غنای فرهنگی خود افتخار کرده و عالین زحمت کش لکستان از تنوع زبانی و فرهنگی که در کشورمان وجود دارد، پاسداری نماییم. با تشکر از همه فعالین فرهنگی ادبی لکستان
Leave a Reply